Lại vấn đề dịch truyện, bản quyền, dịch lậu.

Viết bài này không phải để “vẽ đường cho hươu chạy” đối với các bạn có ý định làm truyện lậu, cũng không phải mâu thuẫn giữa việc cảnh tỉnh các bạn về vấn đề bản quyền và cổ xuý dịch lậu. Dịch lậu là một việc sẽ không bao giờ chấm dứt dù cho ngày càng nhiều luật áp đặt và ngăn chặn việc này hay nhận thức của các bạn trẻ cao hơn.

Khi các bạn làm lậu, đọc chùa mà yên lặng, khiêm tốn và các bạn nhận thức được việc làm lậu là sai cũng đừng sỉ nhục những người đọc chùa, làm lậu phi lợi nhuận thì sẽ chẳng có gì xảy ra hết.

Vậy thì vấn đề ở đây là sống chung với lũ kiểu gì.

Gần đây, mình hay bắt gặp và cũng được hỏi nhiều về vấn đề dịch lậu truyện có sao không? Phải làm sao khi muốn dịch một truyện đã có bản quyền mà không thể mua nổi bản quyền để chia sẻ cho mọi người? Bản quyền là gì? Mua bản quyền ra sao? Vậy dịch lậu có phải là tội không?

Trên các trang Confession về truyện tranh như Manhwa Cfs rồi Truyện dịch Cfs cũng có rất nhiều câu hỏi kiểu “Mình muốn dịch truyện thì liên lạc với tác giả ra sao để xin phép?”

Có nhiều cmmt trả lời kiểu “Lên twitter, insta, weibo… của tác giả liên lạc để xin phép.”

Thì xin khẳng định với các bạn: “NẾU ĐÓ LÀ TÁC PHẨM CÓ BẢN QUYỀN THÌ ĐỪNG XIN PHÉP TÁC GIẢ TRỪ PHI BẠN ĐỊNH BÁN NHÀ MUA BẢN QUYỀN HOẶC NỘP PHẠT KIỆN.”

Tới đây, xin phép truyền thụ kinh nghiệm về việc dịch lậu, đều là làm lậu thì xin phép hay không xin phép, mà nếu xin phép thì xin phép ai?

1. Nếu đó là một tác phẩm tự sáng tác phi thương mại và đăng tải free trên các trang mạng hoặc app (như truyện chữ trên wattpad hoặc truyện tranh trên pixiv) hoặc fanart, thì khi dịch cần và nên liên hệ với tác giả để xin phép họ.
Trong trường hợp họ cho phép (hoặc quá lâu không trả lời hoặc ko tìm được cách liên lạc mà bạn vẫn muốn dịch) thì ghi tên và dẫn link tới câu truyện gốc đàng hoàng.

2. Còn nếu đây là một tác phẩm đã xuất bản có bản quyền, bạn, với tư cách cá nhân, khó có thể (không muốn nói là không thể) xin phép tác giả được trừ phi bạn mua bản quyền để dịch vì nó liên quan tới vấn đề kinh tế tài chính của rất nhiều bên. Nhưng, như bạn thấy, việc dịch lậu các tác phẩm có bản quyền hiện giờ cũng nhiều và nếu làm vì mục đích phi thương mại thì tất cả đều mắt nhắm mắt mở (nói gì thì nói nó cũng là cách PR tác phẩm ko mất tiền).

Tuy nhiên, nếu tác phẩm đó được mua bản quyền và xuất bản tại đất nước của người dịch lậu thì người dịch lậu nên tự giác ngừng dịch bằng không vì lợi ích kinh tế, nxb sẽ có thể kiện người dịch lậu.

(Tác giả cuốn sách cũng có thể kiện nhưng 1 là họ không biết hoặc không quan tâm nếu nó không gây ảnh hưởng quá lớn và 2 là luật pháp ở các nơi khác nhau, rất khó và phức tạp.)

Đây là câu chuyện đại loại kiểu “ai cũng hiểu nhưng không nói ra”. Tất nhiên một khi đã làm lậu thì hãy kín đáo, nói ít làm nhiều, đừng công khai sử dụng vào mục đích thương mại.

3. Tương tự trong trường hợp tác phẩm này dùng ngôn ngữ khác, không phải tiếng Anh (như Ý, Pháp, Nhật, Hàn…) mà người dịch lại dịch từ bản dịch tiếng Anh của tác phẩm đó. Thì nếu bản tiếng Anh là phi thương mại đăng tải free thì cũng nên nói một tiếng với người dịch nó và ghi tên, nguồn, dẫn link.

Đây là vấn đề ý thức và tôn trọng công sức của người ta, đừng viện cớ “tất cả đều làm lậu” để nói.

4. Mua chap truyện trả phí không phải mua bản quyền mà chỉ là bạn trả phí cho bên đã mua bản quyền truyện và đăng tải truyện cho bạn đọc mà thôi. Việc này giống bạn ra cửa hàng mua 1 cuốn truyện tranh, bạn sở hữu nó không có nghĩa bạn có bản quyền của nó. Bạn có thể bán cuốn sách, nhưng không được sử dụng nội dung sách đó cho mục đích thương mại như làm ebook bán, không đạo văn từ sách và nhận là của mình, thậm chí không đăng tải nội dung sách lên mạng dù là free.

5. Về bản quyền truyện tranh (sách giấy) và truyện tranh mạng (dạng webtoon)

Bản quyền là quyền của tác giả/ họa sĩ và công ty đại diện của họ để có thể kinh doanh tác phẩm của mình theo luật pháp. Trước đây Việt Nam đa phần toàn dịch và xuất bản lậu nên chất lượng truyện không tốt cho lắm và thường bị drop giữa chừng vì nguồn lấy miễn phí đã hết. Những năm gần đây, việc tuân thủ luật bản quyền càng ngày càng phổ biến, các nhà xuất bản Việt Nam đã trả phí bản quyền cho các bộ truyện trước đây từng làm lậu và tiếp tục mua bản quyền các truyện mới, được phép xuất bản và các bản in cũng như dịch thuật đều được bên tác giả quản lý chặt chẽ để bạn đọc có thể yên tâm đọc truyện.

Gần đây nữa, xuất hiện truyện tranh dạng webtoon, truyện chỉ đọc trên mạng, cũng được phép xuất bản thành truyện giấy. Webtoon khác một chút với truyện giấy đó là bản quyền có thể được bán cho nhiều web và app trong cùng một nước trong khi đó truyện giấy thường chỉ được bán cho một nhà xuất bản mà thôi.

Hiện ở Việt Nam còn khá hiếm các trang web và app mua bản quyền truyện tranh từ nước ngoài và cho đọc trả phí các chap. Đến nay mình mới chỉ biết đến Comi và một app tên Manwa của bên Viettel. Và đang ngày càng có nhiều nơi mua bản quyền hơn nữa.

Hy vọng sẽ ngày càng có nhiều những trang web như vậy để bạn đọc có thể yên tâm đọc truyện mà không sợ bị drop giữa chừng.

6. Như vậy, việc dịch lậu có phải vi phạm luật và có bị gì không?

Như đã nói từ đầu. Dịch lậu chắc chắn là vi phạm luật bản quyền nhưng, hiện tại đó là tình trạng chung vì thế người ta sẽ xét đến mục đích của bản dịch lậu đó.

Nếu bản dịch lậu chỉ để CHIA SẺ MIỄN PHÍ cho bạn đọc biết đến truyện và cái hay của truyện như được đọc trước khi mua sách mà không  thì nếu các nhà xuất bản biết tận dụng, đây sẽ là một nguồn PR cực kỳ tốt cho bộ nào bên nxb muốn mua bản quyền và xuất bản.

Hiện nay vô khối nhà xuất bản cùng các tổ chức tương tự muốn đầu tư bản quyền một bộ truyện nhưng họ không biết bạn đọc có tiếp nhận, ủng hộ nó không, có thể thu được lợi nhuận từ nó không, như vậy họ cần có khảo sát thị trường. Vậy khảo sát như thế nào để biết bộ truyện đó hay và được ủng hộ, chính là từ các kênh dịch truyện lậu. Tham gia và theo dõi họ để biết người đọc thích nó ra sao, đánh giá nó ra sao và quyết định có mua nó không nếu nó được xuất bản tại Việt Nam. Thậm chí sau đó các bên mua bản quyền còn có thể thuê luôn một trong những nhà làm lậu mà làm tốt bộ đó để dịch tiếp vì vốn họ đã được ủng hộ và có số lượng fan sẵn có rất lớn.

Ta lấy ví dụ Comi, từng bị người đọc bên web/app Mê đọc truyện (trang chuyên up truyện lậu) chửi vì cứ thấy truyện nào hay được vote, like nhiều là liền mua bản quyền và phải trả phí đọc khiến các bạn ấy không còn truyện để đọc chùa. Và bên Mê đọc truyện được thiết kế khá giống với mấy app free như vậy ở Trung Quốc với chức năng like, vote, tặng thưởng mở khoá cho bạn đọc và khen thưởng cho người đăng truyện để tạo động lực. Thuyết âm mưu ở đây chính là mấy app lậu này được các bên “có ý định” mua bản quyền truyện dùng để phân tích và khai thác thị trường người đọc.

Cho nên dịch lậu vẫn sẽ tồn tại và không sao nếu các bên làm lậu biết giới hạn của mình, xin nhắc lại 4 từ: CHIA SẺ MIỄN PHÍ và biết dừng lại khi bên Việt Nam mua bản quyền bộ truyện đó.

Người viết: Mrsleestranger – ThnKharin.